Camera-instellingen: diafragma

Camera-instellingen: diafragma 

Wie nét een spiegelreflexcamera in zijn of haar bezit heeft zal concluderen: die camera heeft wel erg veel functies! Van al die functies en instellingen is het aanpassen van het diafragma redelijk simpel. Tenminste, als je eenmaal door hebt hoe het precies werkt. Goed om daar eens aandacht aan te besteden, dachten wij. Na het lezen van dit artikel weet jij wat het diafragma is, wat de invloed van dit instrument is op je foto én hoe je de functie toepast.

Diafragma: wat is het?

Ga je fotograferen met je spiegelreflexcamera, dan zijn er drie manieren waarmee je invloed kunt uitoefenen op hoe je foto eruit komt te zien. In het vakjargon noemen we deze drie elementen samen ook wel de belichtingsdriehoek: met ISO bepaal je de lichtgevoeligheid van de film- of beeldsensor en met de sluitertijd bepaal je hoe lang het licht op de sensor valt. Het derde onderdeel, het diafragma, is de lichtopening van de lens van je camera. Hiermee kun je bepalen hoeveel licht er op de sensor valt. De werking van het diafragma kun je vergelijken met de werking van je pupillen: hoe lichter de omgeving, hoe kleiner je pupillen worden om zo het licht aan te kunnen. Hoe donkerder, hoe groter je pupillen worden om beter te kunnen zien.

Hoe werkt het?

Het diafragma wordt ook wel aangeduid met het f-getal. Het f-getal is de brandpuntafstand (f), gedeeld door de diameter van het diafragma (D). De grootte van het diafragma kun je zelf instellen en werkt met stappen, die worden aangeduid met een f-schaal:

f/1 | f/1.4 | f/2 | f/2.8 | f/4 | f/5.6 | f/8 | f/11 | f/16 | f/22 | f/32 | f/45 | f/64

Een grote opening is een groot diafragma. Het klinkt misschien verwarrend, maar bij een grote opening hoort een laag getal. Je ziet dat de getallen oplopen. Elke stap naar rechts betekent een halvering van het licht dat op de sensor valt. Oftewel, hoe kleiner het diafragma, hoe minder licht er op de sensor valt. Het diafragma heeft daarom een directe relatie met de sluitertijd. Want: hoe minder licht er bij een klein diafragma binnen kan komen, hoe langer je de sluitertijd moet instellen om dezelfde belichting van het onderwerp te krijgen.

Diafragma en scherptediepte

Het diafragma heeft invloed op de scherptediepte in een foto. Als we het hebben over scherptediepte, dan hebben we het over het gebied dat op een foto scherp wordt afgebeeld. Hoe groter de scherptediepte, hoe groter het gedeelte van de foto dat scherp is afgebeeld. Hoe kleiner de scherptediepte, hoe kleiner het scherpe gedeelte. Met het diafragma kun je de scherptediepte bepalen, want: hoe minder licht er op de sensor valt (= een klein diafragma), hoe groter de scherptediepte (= groter scherp gedeelte). Bij een foto met een groot scherp gedeelte, heeft de fotograaf dus een kleine opening van het diafragma gebruikt. Let op: hier komt dus het aanpassen van de sluitertijd om de hoek kijken. Want hoe kleiner het diafragma, hoe langer de lens de tijd nodig heeft om de foto voldoende te belichten.

Wanneer gebruik ik een klein of groot diafragma?

De grootte van het diafragma dat je instelt is afhankelijk van het effect dat je wilt creëren. Maar ook de aanwezige hoeveelheid licht is natuurlijk bepalend voor de benodigde grootte van het diafragma. Toch kun je uitgaan van een aantal basisregels.


Kleiner diafragma = hogere f-waarde

Wil jij een prachtig landschap in zijn geheel zo scherp mogelijk in beeld krijgen? Dus zowel de voor- als de achtergrond? Dan zal je merken dat je voor een kleiner diafragma én dus een langere sluitertijd zult moeten kiezen. En wie al een beetje bekend is met landschapsfotografie zal weten dat de kans op bewegingsonscherpte hierdoor groter wordt. Het gebruik van een statief is in dit geval dan ook zeker geen overbodige luxe.


Groter diafragma = lagere f-waarde

Wil je de nadruk op één gedeelte van het beeld te leggen? Door te kiezen voor een groter diafragma valt er meer licht op de lens, waardoor je het onderwerp scherp in beeld kunt krijgen en de achtergrond onscherp wordt. Zoom je verder in, dan zal het effect groter worden. Het gedeelte dat onscherp in beeld komt wordt bepaald door het focuspunt waar je op richt. Bij een groter diafragma is de scherptediepte kleiner, dus goed richten op het gedeelte dat je scherp in beeld wilt krijgen is erg belangrijk.

Aan de slag

Het diafragma is dus één van de belangrijkste instrumenten om de scherptediepte in een foto te bepalen. In dit artikel beschreven we de basisregels met betrekking tot het diafragma. Welke f-waarde je in een specifieke situatie het beste kunt gebruiken is natuurlijk van meer zaken afhankelijk zoals het effect dat je wilt creëren, de omstandigheden, de andere onderdelen van de belichtingsdriehoek én natuurlijk smaak. Zoals altijd geldt ook hier: oefening baart kunst. Wij wensen je veel succes!